Λίγα λόγια για την Ιστορία του Ιαματικού και της περιοχής
Λίγο έξω απο τη Ψίνθο στον δρόμο προς Αρχίπολη βρίσκεται το Ιαματικό (ή Ματικό στα Ψινθενά) ένα μικρό μοναστηράκι αφιερωμένο στην Αγία Τριάδα, χτισμένο τον Μεσαίωνα τον καιρό κατα τον οποίο το νησί της Ρόδου βρισκόταν υπο την κατοχή των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη, τους γνωστούς Ιππότες της Ρόδου οι οποίοι στο δρόμο προς την επιστροφή στην Ευρώπη απο τους Άγιους Τόπους όπου είχαν εκστρατεύσει ως Σταυροφόροι, κατέλαβαν τη Ρόδο (1309 μ.Χ) και έμειναν ως το 1522 μ.Χ .
Το Ιαματικό έχει αγιογραφίες που χρονολογούνται πίσω στο 1407 μ.Χ που αν και ο χρόνος έχει αφήσει τα σημάδια του ακόμα ομορφαίνουν το εσωτερικό του ναού.
Όμως στο Ιαματικό δεν υπάρχει μόνο ένα εκκλησάκι. Αυτό που ίσως δεν γνωρίζει ο πολύς κόσμος είναι ότι κάτω απο σημερινό Μεσαιωνικό μοναστηράκι βρίσκεται ένας μεγαλύτερος ναός χτισμένος πολλά χρόνια νωρίτερα μεταξύ 4ου και 5ου αιώνα (Παλαιοχριστιανική Εποχή). Ανασκαφές τα προηγούμενα χρόνια στο προαύλιο του σημερινού μοναστηριού έφεραν στο φώς περίτεχνα ψηφιδωτά σχέδια και απομεινάρια θεμελίων.
Παλαιοχριστιανικά κτίσματα, μοναστηράκια και εκκλησίες υπάρχουν πολλά πάνω στο νησί της Ρόδου και αρκετά εξ αυτών συνηθιζόταν να χτίζονται πάνω σε παλαιούς αρχαίους Ελληνικούς ναούς ή σε απομεινάρια αυτών. Κάτι τέτοιο βέβαια δεν έχει επιβεβαιωθεί ως σήμερα στη περίπτωση του Ιαματικού απο την αρχαιολογική έρευνα αλλά η Ψίνθος δεν παύει να έχει πανάρχαιες καταβολές (βλέπε
Σύβινθος).
Το Ιαματικό χτίστηκε σε μια όχι και τόσο κοντινή περιοχή με το κέντρου του σημερινού οικισμού της Ψίνθου και καταλαβαίνει κανείς ότι τα παλαιότερα χρόνια η περιοχή εκείνη εκτός απροόπτου θα πρέπει να ήταν αρκετά ερημική, ίσως γιαυτό να χτίστηκε και εκεί ο ναός, ποιός ξέρει ίσως για να εμψυχώνει του περαστικούς . Εξάλλου και ο Θρύλος του Ιαματικού που συνοδεύει την περιοχή, μιλάει για ένα «περαστικό», μια τσοπάνισα !
Ο Θρύλος του Ιαματικού
Αν και απο την αρχαιολογική έρευνα δεν γνωρίζουμε ακριβώς γιατί επελέγει η συγκεκριμένη περιοχή για να χτιστεί ο ναός, ο θρύλος της περιοχής μας δίνει τη δική του ερμηνεία .
Λέγεται ότι κάποτε υπήρχε ένας τσοπάνης που έβοσκε τα ζώα του (αγελάδες) στη περιοχή του Ιαματικού. Αυτός ο τσοπάνης είχε και μια κόρη η οποία ήταν κωφάλαλη (δεν άκουγε, δεν μιλούσε). Αν και κωφάλαλη έβοσκε και εκείνη τις αγελάδες βοηθώντας τον πατέρα της. Μια μέρα και ενώ περνούσε με τα ζώα απ τη περιοχή, μια απο τις αγελάδες πατώντας στο έδαφος άφησε μια πατημασιά η οποία άρχισε να αναβλύζει νερό, η κοπέλα έσκυψε και ήπιε απο αυτό το νερό και ως εκ θαύματος βρήκε την ακοή και την ομιλία της !
Έτσι ο πατέρας της και η κοπέλα υποτίθεται ότι έχτισαν τον ναό για να ευχαριστήσουν τα Θεία για το θαύμα.
Σήμερα κάτω απο το μοναστήρι σε μια απο τις πλαγιές του υπάρχει όντως μια φυσική πηγή που αναβλύσει νερό («Το Αγίασμα» κατά τους ντόπιους), λέγεται απ όσους πιστεύουν τον μύθο ότι αυτή είναι η πηγή. Μάλιστα εκεί έχει χτιστεί και μια νεότερη κατασκευή σαν βρύση.
Το Ιαματικό σήμερα
Σήμερα το μοναστηράκι παραμένει ένας ιερός τόπος για τους πιστούς, μάλιστα αρκετοί είναι εκείνοι που το επιλέγουν για να τελέσουν εκεί γάμους ή βαφτίσεις αλλά συνάμα είναι και ένας τόπος ηρεμίας με την όμορφη φύση που το περιβάλλει.
Κατα το παρελθόν έγιναν αρκετές επεμβάσεις στην περιοχή. Μια προσπάθεια απο την παλιά Κοινότητα Ψίνθου να χτιστούν τουαλέτες μέσα στον προαύλιο χώρο ήταν κάτι που αποδείχθηκε μεγάλο λάθος αφού το μπετονόκτισμα παραμένει ως τώρα εκεί ερειπωμένο, μισοκατεστραμένο και φυσικά αναξιοποίητο. Βέβαια σήμερα έχουν χτιστεί νέες τουαλέτες σε μικρότερο χτίσμα πολύ πιο έξω απο τον προαύλιο χώρο. Μια απο τις καλές παρεμβάσεις ήταν η επένδυση με πέτρα του περίγυρου του προαυλίου του μοναστηριού που εκτός των άλλων υποστηρίζει τις χωμάτινες πλαγιές απο πιθανές υποχωρήσεις.
Η μεγάλη γιορτή του μοναστηριού το Πάσχα
Κάθε Δευτέρα του Πάσχα εδώ και αρκετά χρόνια, μετά την Ανάσταση στο Ιαματικό συρρέουν εκατοντάδες ντόπιοι και επισκέπτες απο διάφορα μέρη του νησιού για να γιορτάσουν. Ο παπάς του χωριού, ξεκινάει απ τη Πλατεία με την εικόνα της Παναγίας που σηκώνουν γυναίκες και περπατώντας φτάνουν στο Ιαματικό, κάνει τη λειτουργία στο μοναστήρι και παραδοσιακά ο κόσμος κάθετε στη γύρω περιοχή και στη φύση που το περιβάλλει απολαμβάνοντας φαγητό, ποτό και ξεκούραση. Τα παλαιότερα χρόνια οι άνθρωποι πήγαιναν στο Ιαματικό μόνο για τη σύντομη λειτουργία, όμως με τον καιρό ο κόσμος έπαιρνε μαζί του και λίγο φαγητό γιατί η απόσταση απ το χωριό με τα πόδια ήταν μεγάλη και κουραστική (πρωτάρχισε επί Παπαγιάννη). Με τον καιρό όμως αυτό έγινε συνήθεια, κάτι σαν άτυπο πανηγύρι και έτσι ο κόσμος άρχισε να ψήνει διασκεδάζοντας μετά τη λειτουργία.
Τις περισσότερες φορές υπάρχει και ορχήστρα που παίζει ως το απόγευμα νησιώτικα και λαϊκά τραγούδια, η εκκλησιαστική επιτροπή διενεργεί λαχειαγορά με διάφορα δώρα, ενώ μικροπωλητές μαζεύονται για να πουλήσουν απο παιχνίδια ως παγωτά - ανάλογα πότε πέφτει το Πάσχα κάθε χρόνο !
Μετά το τέλος της γιορτής και αφού ο κόσμος έχει φάει, πιεί και διασκεδάσει ο παππάς με τις γυναίκες που έφεραν την εικόνα της Παναγίας στο Ιαματικό, την γυρίζουν πίσω στην εκκλησία του χωριού πάλι με τα πόδια αφού πρώτα κάνουν μια σύντομη περιφορά της στο χωριό καθώς οι γυναίκες απο τα σπίτια που περνάει την ραίνουν.