«Ο αγκρεμός του Ενί» - Μια ιστορία για το χαράτσι από την Ψίνθο
Πρόλογος
Αιώνες πριν, τότε που οι Ιωαννίτες Ιππότες συνθηκολόγησαν (1522) με τους Τούρκους και (υπό τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή που σήμερα δείχνει η τηλεόραση λες και πρόκειται για κάποιον ήρωα) εγκατέλειψαν την Ρόδο (1523), η Ψίνθος όπως και ολόκληρο το νησί βρίσκεται υπό τον Τουρκικό ζυγό. Ο πληθυσμός όμως παραμένει χριστιανικός και ελληνικός σε όλα τα Δωδεκάνησα έτσι και στη Ψίνθο.
Λίγα λόγια για το «χαράτσι»
Οι Τούρκοι κατακτητές εφαρμόζουν όπως και στα υπόλοιπα μέρη της αυτοκρατορίας τους όπου υπάρχει ελληνικός ή άλλος χριστιανικός πληθυσμός το λεγόμενο «χαράτσι». Η λέξη χαράτσι είναι τούρκικη και οι υπόδουλοι Έλληνες υπέφεραν πολλά από την εφαρμογή των χαρατσιών αυτών εις βάρος τους. Ουσιαστικά πρόκειται για έναν από τους τρεις φόρους, τους οποίους επέβαλαν οι Τούρκοι στους χριστιανούς υπηκόους.
Όπως αναφέρεται και στην ελληνική έκδοση της wikipedia :
"Πρόκειται για ατιμωτικό κεφαλικό φόρο, ο οποίος επιβλήθηκε από τους πρώτους χρόνους του Ισλαμισμού. Ήταν η αποζημίωση για την παραχώρηση του δικαιώματος να ζει κανείς και να λατρεύει τον θεό του. Κάθε χριστιανός από το δωδέκατο έτος της ηλικίας του και μέχρι τον θάνατό του όφειλε να εξαγοράζει κάθε χρόνο την άδεια αυτή. Πλήρωνε τον φόρο και παραλάμβανε από τον εισπράκτορα την προσωπική του απόδειξη, η οποία λεγότανε χαράτσι. Η απόδειξη ήταν χάρτινη και είχε κάθε χρόνο διαφορετικό χρώμα, έφερε δε το εξής κείμενο:"
« ο φέρων το παρόν έχει την άδειαν να φέρη επί έν έτος την κεφαλήν επί των ώμων του »
Κάθε χρόνο η Υψηλή Πύλη πουλούσε τα δικαιώματα είσπραξης των φόρων σε ισχυρούς και πλούσιους Τούρκους. Αυτοί μεταπουλούσαν τα δικαιώματα τους σε εκμισθωτές φόρων οι οποίοι αναλάμβαναν να εισπράξουν τον φόρο από τους μη μουσουλμάνους υπηκόους. Αυτοί οι εισπράκτορες λεγόντουσαν «χαρατζίδες», γύριζαν τις πόλεις και τα χωριά συνήθως με στρατιωτική συνοδεία και εισέπρατταν ποσά μεγαλύτερα από αυτά που έπρεπε να αποδώσουν στον πλούσιο αναθέτη τους, συχνά χρησιμοποιώντας σκληρούς και πολλές φορές βάρβαρους τρόπους. Η διαφορά πήγαινε στην τσέπη τους και όπως μπορεί να καταλάβει κανείς, οι μη μουσουλμάνοι περνούσαν πολύ δύσκολα.
Ο γκρεμός (αγκρεμός) του Ενί
Συνθηκολογώντας οι Ιππότες με τους Τούρκους βάζουν για την αποχώρηση (1523) τους ορισμένους όρους τους οποίους οι Τούρκοι αποδέχονται. Μεταξύ αυτών ήταν και ότι ο Σουλτάνος θα χορηγούσε φοροαπαλλαγή για 5 χρόνια και δεν θα γινόταν παιδομάζωμα στο νησί. Έτσι οι φόροι (τα χαράτσια) άρχισαν λογικά στη Ρόδο από το 1528 και μετά. Η ιστορία του Ενί1 υποθέτουμε ότι συνέβη κάποτε μεταξύ των πρώτων χρόνων από το έτος 1528 έως το 1860 αφού η ακριβής χρονολογία δεν είναι γνωστή. Είναι γνωστή όμως η ιστορία ή μύθος που κανένας δεν ξέρει να πει με βεβαιότητα τι από τα δύο ήταν, που όμως διαδόθηκε και διασώθηκε από στόμα σε στόμα από τους υπόδουλους Έλληνες - Χριστιανούς της Ψίνθου και έφτασε σε μας ως τις μέρες μας.
Όπως στη πόλη έτσι και στα χωριά του νησιού οι Τούρκοι εισπράκτορες των φόρων πήγαιναν και εισέπρατταν τους κεφαλικούς φόρους από κάθε μη μουσουλμάνο. Αρχικά είναι σίγουρο ότι οι εισπράκτορες «χαρατζίδες» έκαναν τις «επισκέψεις» τους συνοδεία φρουρών, πολεμιστών όμως στα πολλά έτη δουλείας που ακολούθησαν φαίνεται ότι αποθρασύνθηκαν τόσο και ήταν βέβαιοι ότι κανένας δεν θα αντιστεκόταν να τους αποδώσει τους φόρους που ζητούσαν που σύμφωνα με την ιστορία του Ενί φαίνεται πως γυρνούσαν τα χωριά και χωρίς συνοδεία πλέον.
Φυσικά δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πολλά για εκείνη την εποχή, όμως είναι βέβαιο ότι ο φόβος κυριαρχούσε. Πως άλλωστε μπορεί να εξηγήσει κανείς το γεγονός ότι οι Τούρκοι φοροεισπράκτορες δεν πήγαιναν από χωριό σε χωριό με τα πόδια ή πάνω σε κάποιο ζώο (π.χ άλογο) αλλά ανάγκαζαν έναν μη μουσουλμάνο να σηκώσει τον εισπράκτορα στους ώμους του ή στους ώμους τους και να το μεταφέρει από το ένα μέρος στο άλλο, λες και ο μη μουσουλμάνος ήταν ζώο ! Πολλές φορές αντί ενός ατόμου, τον φοροεισπράκτορα σήκωναν δύο άτομα.
Έτσι μια μέρα όπως τις άλλες ο φοροεισπράκτορας με το όνομα Ενί, φτάνει στη Ψίνθο από κάποιο άλλο γειτονικό χωριό όπου είχε εισπράξει τους φόρους (πιθανότατα απ την περιοχή της Σορωνής). Ήταν η σειρά των κατοίκων της Ψίνθου να αποδώσουν τον φόρο, τον οποίο οι ίδιοι ονόμαζαν «δέκατα» θέλοντας και μή. Αφού έγινε η είσπραξη του φόρου, ήταν τώρα η σειρά ενός ή δύο Ψινθενών να τον σηκώσουν στους ώμους και να τον μεταφέρουν ως στο επόμενο χωριό την γειτονική Αρχίπολη.
Όπως λέγεται στην ιστορία, ήταν τελικά δύο οι Ψινθενοί που αναγκάστηκαν να τον μεταφέρουν από την Ψίνθο στο επόμενο χωριό. Έτσι τον σήκωσαν και πήραν τον δρόμο για την Αρχίπολη. Έφτασαν κοντά στο Ιαματικό, στη περιοχή «Βαθύ Ρυάκι» και από εκεί πήραν το μονοπάτι πάνω στους λόφους για την Αρχίπολη. Μετά από απόσταση περίπου 500-800 μέτρων και ενώ διέσχιζαν το μονοπάτι με θέα έναν απότομο γκρεμό της περιοχής, οι Ψινθενοί πέταξαν τον φοροεισπράκτορα Ενί στον γκρεμό (αγκρεμό) με αποτέλεσμα να σκοτωθεί !
Κανείς δεν γνωρίζει από όσους λένε την ιστορία τα ονόματα των Ψινθενών, ούτε γνωρίζει κανείς που πήγαν και τι απέγιναν εκείνοι στη συνέχεια. Όμως στην ίδια ιστορία αναφέρεται - κατά ορισμένους - ότι οι Τούρκοι μαθαίνοντας γι αυτή την εξέλιξη κρέμασαν 7 χριστιανούς στην πλατεία της Ψίνθου κοντά στη περιοχή της Εκκλησίας του χωριού, πάνω στα κλαδιά δύο αιωνόβιων δέντρων (πουρναριών), δέντρα τα οποία όντως υπήρχαν μέχρι και μετά την λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στο χωριό. Υπάρχει όμως και μια άλλη εκδοχή για το κρέμασμα των 7 ατόμων η οποία αποδίδει τα αντίποινα σε άλλη αιτία άσχετη της ιστορίας του Ενί. Είναι δύσκολο και σχεδόν αδύνατο, να επιβεβαιώσουμε σήμερα την μία ή την άλλη εκδοχή.
Η Τουρκοκρατία συνεχίστηκε, ο γκρεμός αυτός πήρε από τους ντόπιους την ονομασία «Ο αγκρεμός του Ενί» και η ιστορία αυτή διαδόθηκε με τον προφορικό λόγο από γενιά σε γενιά.
Επίλογος
Αυτή ήταν η κατάληξη του φοροεισπράκτορα Ενί. Φυσικά πολλοί φοροεισπράκτορες πριν και μετά τον Ενί συνέχισαν το «έργο» τους απτόητοι, άλλωστε η Τουρκοκρατία κράτησε πολλά χρόνια. Παραδόξως μετά από τόσους αιώνες, στην ελεύθερη πλέον Ελλάδα, οι ίδιοι οι Έλληνες κυβερνώντες επανέφεραν το Χαράτσι στα χρόνια του Μνημονίου - ένας φόρος που και σήμερα οι περισσότεροι Έλληνες τον πληρώνουν θέλοντας και μή - χρησιμοποιώντας μάλιστα την ίδια ακριβώς λέξη, αρχικά - ενώ εξακολουθούν να κρατάνε τον φόρο ακόμα αλλάζοντας του ονόματα π.χ ΕΝΦΙΑ χωρίς καμία ντροπή. Επί Τουρκοκρατίας ερχόταν ο φοροεισπράκτορας τον κουβαλούσαν οι υπήκοοι στους ώμους τους και εισέπραττε από τον καθένα το χαράτσι, τώρα έρχεται ο λογαριασμός και τον κουβαλάνε ως την τράπεζα για να πληρώσουν το χαράτσι.. «πρόοδος και κοινωνική δικαιοσύνη».
1Αναζητώντας αν υπάρχει τουρκικό όνομα Ενί (ή Eni) το κοντινότερο που βρήκαμε είναι το όνομα Enis άρα όντως υπάρχει και μάλλον σημαίνει «φίλος» σύμφωνα με το namepedia.org.
* Η φωτογραφία που πλαισιώνει το παρών άρθρο δεν είναι αντιπροσωπευτική της πραγματικής περιοχής στην οποία αναφέρεται το άρθρο.
Αιώνες πριν, τότε που οι Ιωαννίτες Ιππότες συνθηκολόγησαν (1522) με τους Τούρκους και (υπό τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή που σήμερα δείχνει η τηλεόραση λες και πρόκειται για κάποιον ήρωα) εγκατέλειψαν την Ρόδο (1523), η Ψίνθος όπως και ολόκληρο το νησί βρίσκεται υπό τον Τουρκικό ζυγό. Ο πληθυσμός όμως παραμένει χριστιανικός και ελληνικός σε όλα τα Δωδεκάνησα έτσι και στη Ψίνθο.
Λίγα λόγια για το «χαράτσι»
Οι Τούρκοι κατακτητές εφαρμόζουν όπως και στα υπόλοιπα μέρη της αυτοκρατορίας τους όπου υπάρχει ελληνικός ή άλλος χριστιανικός πληθυσμός το λεγόμενο «χαράτσι». Η λέξη χαράτσι είναι τούρκικη και οι υπόδουλοι Έλληνες υπέφεραν πολλά από την εφαρμογή των χαρατσιών αυτών εις βάρος τους. Ουσιαστικά πρόκειται για έναν από τους τρεις φόρους, τους οποίους επέβαλαν οι Τούρκοι στους χριστιανούς υπηκόους.
Όπως αναφέρεται και στην ελληνική έκδοση της wikipedia :
"Πρόκειται για ατιμωτικό κεφαλικό φόρο, ο οποίος επιβλήθηκε από τους πρώτους χρόνους του Ισλαμισμού. Ήταν η αποζημίωση για την παραχώρηση του δικαιώματος να ζει κανείς και να λατρεύει τον θεό του. Κάθε χριστιανός από το δωδέκατο έτος της ηλικίας του και μέχρι τον θάνατό του όφειλε να εξαγοράζει κάθε χρόνο την άδεια αυτή. Πλήρωνε τον φόρο και παραλάμβανε από τον εισπράκτορα την προσωπική του απόδειξη, η οποία λεγότανε χαράτσι. Η απόδειξη ήταν χάρτινη και είχε κάθε χρόνο διαφορετικό χρώμα, έφερε δε το εξής κείμενο:"
« ο φέρων το παρόν έχει την άδειαν να φέρη επί έν έτος την κεφαλήν επί των ώμων του »
Κάθε χρόνο η Υψηλή Πύλη πουλούσε τα δικαιώματα είσπραξης των φόρων σε ισχυρούς και πλούσιους Τούρκους. Αυτοί μεταπουλούσαν τα δικαιώματα τους σε εκμισθωτές φόρων οι οποίοι αναλάμβαναν να εισπράξουν τον φόρο από τους μη μουσουλμάνους υπηκόους. Αυτοί οι εισπράκτορες λεγόντουσαν «χαρατζίδες», γύριζαν τις πόλεις και τα χωριά συνήθως με στρατιωτική συνοδεία και εισέπρατταν ποσά μεγαλύτερα από αυτά που έπρεπε να αποδώσουν στον πλούσιο αναθέτη τους, συχνά χρησιμοποιώντας σκληρούς και πολλές φορές βάρβαρους τρόπους. Η διαφορά πήγαινε στην τσέπη τους και όπως μπορεί να καταλάβει κανείς, οι μη μουσουλμάνοι περνούσαν πολύ δύσκολα.
Ο γκρεμός (αγκρεμός) του Ενί
Συνθηκολογώντας οι Ιππότες με τους Τούρκους βάζουν για την αποχώρηση (1523) τους ορισμένους όρους τους οποίους οι Τούρκοι αποδέχονται. Μεταξύ αυτών ήταν και ότι ο Σουλτάνος θα χορηγούσε φοροαπαλλαγή για 5 χρόνια και δεν θα γινόταν παιδομάζωμα στο νησί. Έτσι οι φόροι (τα χαράτσια) άρχισαν λογικά στη Ρόδο από το 1528 και μετά. Η ιστορία του Ενί1 υποθέτουμε ότι συνέβη κάποτε μεταξύ των πρώτων χρόνων από το έτος 1528 έως το 1860 αφού η ακριβής χρονολογία δεν είναι γνωστή. Είναι γνωστή όμως η ιστορία ή μύθος που κανένας δεν ξέρει να πει με βεβαιότητα τι από τα δύο ήταν, που όμως διαδόθηκε και διασώθηκε από στόμα σε στόμα από τους υπόδουλους Έλληνες - Χριστιανούς της Ψίνθου και έφτασε σε μας ως τις μέρες μας.
Όπως στη πόλη έτσι και στα χωριά του νησιού οι Τούρκοι εισπράκτορες των φόρων πήγαιναν και εισέπρατταν τους κεφαλικούς φόρους από κάθε μη μουσουλμάνο. Αρχικά είναι σίγουρο ότι οι εισπράκτορες «χαρατζίδες» έκαναν τις «επισκέψεις» τους συνοδεία φρουρών, πολεμιστών όμως στα πολλά έτη δουλείας που ακολούθησαν φαίνεται ότι αποθρασύνθηκαν τόσο και ήταν βέβαιοι ότι κανένας δεν θα αντιστεκόταν να τους αποδώσει τους φόρους που ζητούσαν που σύμφωνα με την ιστορία του Ενί φαίνεται πως γυρνούσαν τα χωριά και χωρίς συνοδεία πλέον.
Φυσικά δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πολλά για εκείνη την εποχή, όμως είναι βέβαιο ότι ο φόβος κυριαρχούσε. Πως άλλωστε μπορεί να εξηγήσει κανείς το γεγονός ότι οι Τούρκοι φοροεισπράκτορες δεν πήγαιναν από χωριό σε χωριό με τα πόδια ή πάνω σε κάποιο ζώο (π.χ άλογο) αλλά ανάγκαζαν έναν μη μουσουλμάνο να σηκώσει τον εισπράκτορα στους ώμους του ή στους ώμους τους και να το μεταφέρει από το ένα μέρος στο άλλο, λες και ο μη μουσουλμάνος ήταν ζώο ! Πολλές φορές αντί ενός ατόμου, τον φοροεισπράκτορα σήκωναν δύο άτομα.
Έτσι μια μέρα όπως τις άλλες ο φοροεισπράκτορας με το όνομα Ενί, φτάνει στη Ψίνθο από κάποιο άλλο γειτονικό χωριό όπου είχε εισπράξει τους φόρους (πιθανότατα απ την περιοχή της Σορωνής). Ήταν η σειρά των κατοίκων της Ψίνθου να αποδώσουν τον φόρο, τον οποίο οι ίδιοι ονόμαζαν «δέκατα» θέλοντας και μή. Αφού έγινε η είσπραξη του φόρου, ήταν τώρα η σειρά ενός ή δύο Ψινθενών να τον σηκώσουν στους ώμους και να τον μεταφέρουν ως στο επόμενο χωριό την γειτονική Αρχίπολη.
Όπως λέγεται στην ιστορία, ήταν τελικά δύο οι Ψινθενοί που αναγκάστηκαν να τον μεταφέρουν από την Ψίνθο στο επόμενο χωριό. Έτσι τον σήκωσαν και πήραν τον δρόμο για την Αρχίπολη. Έφτασαν κοντά στο Ιαματικό, στη περιοχή «Βαθύ Ρυάκι» και από εκεί πήραν το μονοπάτι πάνω στους λόφους για την Αρχίπολη. Μετά από απόσταση περίπου 500-800 μέτρων και ενώ διέσχιζαν το μονοπάτι με θέα έναν απότομο γκρεμό της περιοχής, οι Ψινθενοί πέταξαν τον φοροεισπράκτορα Ενί στον γκρεμό (αγκρεμό) με αποτέλεσμα να σκοτωθεί !
Κανείς δεν γνωρίζει από όσους λένε την ιστορία τα ονόματα των Ψινθενών, ούτε γνωρίζει κανείς που πήγαν και τι απέγιναν εκείνοι στη συνέχεια. Όμως στην ίδια ιστορία αναφέρεται - κατά ορισμένους - ότι οι Τούρκοι μαθαίνοντας γι αυτή την εξέλιξη κρέμασαν 7 χριστιανούς στην πλατεία της Ψίνθου κοντά στη περιοχή της Εκκλησίας του χωριού, πάνω στα κλαδιά δύο αιωνόβιων δέντρων (πουρναριών), δέντρα τα οποία όντως υπήρχαν μέχρι και μετά την λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στο χωριό. Υπάρχει όμως και μια άλλη εκδοχή για το κρέμασμα των 7 ατόμων η οποία αποδίδει τα αντίποινα σε άλλη αιτία άσχετη της ιστορίας του Ενί. Είναι δύσκολο και σχεδόν αδύνατο, να επιβεβαιώσουμε σήμερα την μία ή την άλλη εκδοχή.
Η Τουρκοκρατία συνεχίστηκε, ο γκρεμός αυτός πήρε από τους ντόπιους την ονομασία «Ο αγκρεμός του Ενί» και η ιστορία αυτή διαδόθηκε με τον προφορικό λόγο από γενιά σε γενιά.
Επίλογος
Αυτή ήταν η κατάληξη του φοροεισπράκτορα Ενί. Φυσικά πολλοί φοροεισπράκτορες πριν και μετά τον Ενί συνέχισαν το «έργο» τους απτόητοι, άλλωστε η Τουρκοκρατία κράτησε πολλά χρόνια. Παραδόξως μετά από τόσους αιώνες, στην ελεύθερη πλέον Ελλάδα, οι ίδιοι οι Έλληνες κυβερνώντες επανέφεραν το Χαράτσι στα χρόνια του Μνημονίου - ένας φόρος που και σήμερα οι περισσότεροι Έλληνες τον πληρώνουν θέλοντας και μή - χρησιμοποιώντας μάλιστα την ίδια ακριβώς λέξη, αρχικά - ενώ εξακολουθούν να κρατάνε τον φόρο ακόμα αλλάζοντας του ονόματα π.χ ΕΝΦΙΑ χωρίς καμία ντροπή. Επί Τουρκοκρατίας ερχόταν ο φοροεισπράκτορας τον κουβαλούσαν οι υπήκοοι στους ώμους τους και εισέπραττε από τον καθένα το χαράτσι, τώρα έρχεται ο λογαριασμός και τον κουβαλάνε ως την τράπεζα για να πληρώσουν το χαράτσι.. «πρόοδος και κοινωνική δικαιοσύνη».
1Αναζητώντας αν υπάρχει τουρκικό όνομα Ενί (ή Eni) το κοντινότερο που βρήκαμε είναι το όνομα Enis άρα όντως υπάρχει και μάλλον σημαίνει «φίλος» σύμφωνα με το namepedia.org.
* Η φωτογραφία που πλαισιώνει το παρών άρθρο δεν είναι αντιπροσωπευτική της πραγματικής περιοχής στην οποία αναφέρεται το άρθρο.
Αναρτήθηκε απο : admin στις September 30, 2014
