Τα άγρια βατόμουρα είναι οι εύγευστοι καρποί των άγριων βάτων (άγριες βατομουριές, βάτα) που αναπτύσσονται συνήθως πλάι σε ρυάκια ή ακόμα και μέσα σε δάση με προτίμηση τα υγρά εδάφη. Θα τα δούμε επίσης στην εξοχή σε φράχτες χωραφιών ακόμα και στις άκρες των δρόμων.
Βάτος (Ρούβος ο θαμνώδης)
Η βατομουριά (rubus) είναι θάμνος που βγάζει μακριές ευλύγιστες παραφυάδες οι οποίες διαθέτουν πολλά μικρά κοφτερά αγκάθια. Από μόνος του ο θάμνος είναι ένας φυσικός φράχτης και μπορεί να φτάσει μέχρι και τα τρία μέτρα ύψος. Οι βάτοι ανθίζουν την άνοιξη μέχρι και τον Ιούνιο ενώ άνθη θα δούμε ακόμα και αργότερα μέσα στο χρόνο παράλληλα με τους καρπούς. Καρποφορούν από τον Ιούνιο μέχρι τον Σεπτέμβρη, Οκτώβρη ενώ αν ο καιρός είναι καλός και οι μέρες ηλιόλουστες - ανάλογα την περιοχή - θα συναντήσουμε άγρια βατόμουρα ακόμα μέχρι και τις αρχές του χειμώνα. Τα άνθη των βάτων έχουν χρώμα άσπρο, μωβ ή ροζ.
Φυτό ανθεκτικό στο ψύχος και την παγωνιά, έχει μικρά πριονωτά φύλλα πράσινου χρώματος και μπορεί εύκολα να πολλαπλασιαστεί. Υπάρχουν διάφορα είδη βάτων (Rubus fruticosus, Rubus caesius, Rubus hirtus, Rubus ideaus), το είδος που συναντάμε στην Ψίνθο είναι ο Rubus fruticosus (Ρούβος ο θαμνώδης). Rubus Fruticosus (Ρούβος ο θαμνώδης) είναι η λατινική ονομασία του φυτού στην βοτανολογία. Μερικές από τις ονομασίες στα ελληνικά είναι μεταξύ άλλων: βάτος, άγριος βάτος, βατομουριά, άγρια βατομουριά, βάτσινα, βατσινιά, βαβατσινιά, χαμαίβατος κ.α
Στην Ψίνθο και το νησί της Ρόδου συνήθως συναντάμε άγριες βατομουριές πλάι σε ρυάκια, στις όχθες ποταμών και χειμάρρων. Σχεδόν ολόκληρη η περιοχή που διασχίζει ο χείμαρρος της Ψίνθου καλύπτεται αλλού περισσότερο και αλλού λιγότερο από άγριους βάτους. Μάλιστα όπως έχουμε γράψει και σε άρθρο της Ψινθογνωσίας παλαιότερα, για να επιβιώσουν οι χωριανοί στην περίοδο της πείνας κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Ψίνθο, έτρωγαν διάφορους καρπούς όπως τα άγρια βατόμουρα ενώ όταν και αυτά τελείωναν τις τρυφερές μύτες των άγριων βάτων που υπήρχαν σε αφθονία τότε πλάι στα ποτάμια του χωριού ! Είναι γνωστό ότι τα βλαστάρια και τα φύλλα επίσης συλλέγονται και έχουν στυφή γεύση. Καλό είναι τα βλαστάρια και τα φύλλα να συλλέγονται την άνοιξη. Τα φύλλα περιέχουν τανίνες και στυπτικές ουσίες. Το αφέψημα των φύλλων βοηθάει στα κρυολογήματα, τον βήχα, στις αιμορροΐδες και δρα ως διουρητικό ενώ ακόμα βοηθάει στην μείωση της υψηλής συγκέντρωσης σακχάρων στο αίμα. Το έγχυμα (αφού το νερό έχει βράσει και το έχουμε αφαιρέσει από τη φωτιά) με φύλλα, άνθη και τις μύτες της βατομουριάς, χρησιμοποιείται ενάντια στον ερεθισμό και τις φλεγμονές του λαιμού, των ούλων και του στόματος επίσης χρησιμοποιείται κατά της δυσεντερίας και της διάρροιας. Αν και οι βάτοι είναι ένας φυσικός φράχτης συχνά καίγονται, κόβονται ή ξεριζώνονται από τους γεωργούς και τους ιδιοκτήτες οικοπέδων προς όφελος των καλλιεργειών ή κατά το άνοιγμα των οικοπέδων. Παρακάτω σας παραθέτουμε ορισμένους λόγους για τους οποίους θα ήταν καλό να αναθεωρηθεί αυτή η πρακτική καθώς οι βάτοι και τα βατόμουρα είναι :
• Τροφή για διάφορα είδη ζώων και πουλιών
• Σημείο όπου εναποθέτουν τα αυγά τους οι πεταλούδες Panaxia quadripunctaria (όπως στην Κοιλάδα της Ψίνθου)
• Φυσικός αδιαπέραστος φράχτης
• Βότανο (αφέψημα, έγχυμα)
• Πράσινο, φυσική ομορφιά
Το φυτό είναι γνωστό επίσης από τη Βίβλο ως ο θάμνος που ο Μωυσής είδε να φλέγεται χωρίς να καίγεται, η λεγόμενη η «φλεγόμενη βάτος».
Τα άγρια βατόμουρα
Τα άγρια βατόμουρα (βάτσινα, βαβάτσινα, βατσινόμουρα) που στα ψινθενά λέγονται φάτσινα, είναι μικρά άγρια φρούτα που μας χαρίζει απλόχερα η φύση και συγκαταλέγονται στην κατηγορία των πολυδύναμων φρούτων ή αλλιώς super foods ! Οι βάτοι μας δίνουν πολυάριθμους καρπούς που συλλέγονται προσεκτικά ένας ένας με το χέρι. H ιδανική περίοδος συλλογής των καρπών είναι το διάστημα από τα μέσα Σεπτέμβρη μέχρι τέλος Οκτώβρη - ανάλογα τον καιρό. Αρχικά οι καρποί όταν είναι ακόμα άγουροι έχουν ανοιχτό έντονο πράσινο χρώμα, καθώς ωριμάζουν σταδιακά αποκτούν πορτοκαλί χρώμα που θα μετατραπεί αργότερα σε κόκκινο για να δώσει τελικά την θέση του στο κυανόμαυρο έντονο χαρακτηριστικό χρώμα, σημάδι ότι ο καρπός είναι πλέον ώριμος. Όσο πιο μαύρα είναι τα άγρια βατόμουρα τόσο πιο ώριμα είναι, προσοχή όμως ένας υπερώριμος καρπός μπορεί να έχει αλλοιωμένη γεύση. Η γεύση του ώριμου καρπού είναι γλυκιά και ευχάριστη. Κατα την συλλογή των καρπών με το χέρι πρέπει να προσέξουμε τα αγκάθια των βάτων που βρίσκονται παντού καθώς και να μην λιώσουμε τα βατόμουρα καθώς όταν ο καρπός είναι ώριμος είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος. Μπορούμε να κόψουμε το μέρος όπου βρίσκεται ο καρπός με ένα μαχαίρι ή ψαλίδι και να τα μεταφέρουμε στο σπίτι όπου προσεκτικά μπορούμε να αφαιρέσουμε τους καρπούς ευκολότερα.
Δύσκολα θα βρεθεί άνθρωπος που θα δοκιμάσει άγρια βατόμουρα και δεν θα του αρέσουν, εκτός όμως από την ωραία γεύση τα βατόμουρα έχουν πολλές θρεπτικές και αντιοξειδωτικές ιδιότητες και είναι ωφέλιμα για τον ανθρώπινο οργανισμό. Τα βατόμουρα περιέχουν βιταμίνες (Α, Β, C), είναι πλούσια σε βιταμίνη C, τανίνες και αντιοξειδωτικά (ανθοκυανίνες) επίσης σε κάλιο, φωσφόρο, μαγνήσιο και φυτικές ίνες που ως γνωστών βοηθούν στη σωστή λειτουργία του εντέρου, τη διατήρηση του φυσιολογικού βάρους ενώ συμβάλλουν και στη μείωση της χοληστερίνης. Πλούσια σε τανίνες δρουν κατά των αιμορραγιών και βοηθούν στην επούλωση πληγών. Οι ανθοκυανίνες είναι φυτικές χρωστικές με αντιοξειδωτικές ιδιότητες, ορισμένες ανθοκυανίνες αναστέλλουν την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων, περιέχουν φλαβονοειδή που δρουν κατά διάφορων μορφών καρκίνου όπως του δέρματος και του πνεύμονα. Είναι χαρακτηριστικό το έντονο χρώμα που μένει στα χέρια αν λιώσουμε ένα βατόμουρο ή στο δοχείο - πιάτο που τα έχουμε εναποθέσει. Τα ώριμα βατόμουρα (κυανόμαυρα) έχουν καθαρτική δράση ενώ τα άγουρα (πράσινα) έχουν αντιδιαρροϊκή δράση. Ακόμα περιέχουν λουτείνη που προστατεύει τα μάτια, μαγγάνιο για δυνατά οστά και φυλλικό οξύ που παίζει σημαντικό ρόλο κατά την υγιή διαίρεση και ανάπτυξη των κυττάρων. Τέλος επιστημονικές μελέτες τείνουν στο συμπέρασμα ότι τα βατόμουρα βοηθούν και την λειτουργία του εγκεφάλου προστατεύοντας τα κύτταρα του.
Τα βατόμουρα και οι διάφορες χρήσεις τους ήταν γνωστές στον αρχαίο κόσμο, στα βατόμουρα αναφέρεται ο πατέρας της ιατρικής Ιπποκράτης, ο Διοσκουρίδης που συνιστούσε το αφέψημα των μυτών του φυτού κατά των κοιλιακών νοσημάτων, των άφθων, των αιμορροΐδων κ.α. Το μάσημα των φύλλων θεωρούνταν ότι βοηθάει στο να έχουμε υγιή ούλα και οι Ρωμαίοι μάλιστα μασούσαν φύλλα βατομουριάς για να σταματήσουν την αιμορραγία των ούλων. Επίσης το ξύδι που παρήγαγαν από τα βατόμουρα το χρησιμοποιούσαν για τον βήχα, τον πονόλαιμο, ενώ χρησιμοποιούσαν ακόμα και τις ρίζες των βάτων ως στυπτικό, αντιαρθριτικό ακόμα και ως υποτασικό. Σήμερα μάλιστα υπάρχει σε διάφορα σιρόπια για τον βήχα που πωλούνται στα φαρμακεία μια ουσία που προέρχεται από τα βατόμουρα.
Από τα βατόμουρα φτιάχνεται υπέροχη μαρμελάδα, ξύδι, κρασί, αρωματικό λικέρ ακόμα και ρακή ! Τσάι φτάχνεται από τα φύλλα αλλά και από τα ίδια τα βατόμουρα (βλέπε: «Πως φτιάχνουμε τσάι από τα πρώτα άγρια βατόμουρα του φθινοπώρου»). Χρησιμοποιούνται στις συνταγές γλυκών αλλά και σαν ντεκόρ λόγω της ωραίας όψης τους. Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης τα βατόμουρα είναι αγαπημένα φρούτα των Ευρωπαίων καταναλωτών τα οποία είτε συλλέγονται από τα δάση είτε πωλούνται συσκευασμένα στα σούπερ μάρκετ, μάλιστα διάφορα είδη βάτων καλλιεργούνται και τα βατόμουρα κονσερβοποιούνται. Στην Ελλάδα που οι καιρικές συνθήκες είναι ιδανικές όπως και τα εδάφη για να αναπτυχθεί το φυτό και να καρποφορήσει, παραδόξως οι καλλιέργειες είναι ελάχιστες.
Στο διαδίκτυο μπορείτε να βρείτε πολλές συνταγές για να φτιάξετε γλυκό του κουταλιού βατόμουρο, γευστικές μαρμελάδες και να συνδυάσετε τα βατόμουρα σε διάφορα γλυκά, καθώς και οδηγίες για το αφέψημα από τα διάφορα μέρη του φυτού αν και σας συνιστούμε κάτι τέτοιο να μην το δοκιμάσετε μόνοι παρά μόνο υπό την επίβλεψη κάποιου που είναι γνώστης (βοτανολόγος) καθώς ως γνωστόν τα βότανα και τα αφεψήματα τους αν δεν χρησιμοποιηθούν σωστά έχουν και παρενέργειες, οπότε χρειάζεται πάντα προσοχή ! Οι πιο τολμηροί αν έχουν βατόμουρα σε μεγάλες ποσότητες μπορούν να παράγουν κρασί ακόμα και ρακή με απόσταξη.
Οι φωτογραφίες και τα πλάνα στο βίντεο που συνοδεύουν το άρθρο, τραβήχτηκαν από διάφορα μέρη στην όμορφη φύση της Ψίνθου όπου ευδοκιμεί το συγκεκριμένο είδος βάτου. Δείτε περισσότερες φωτογραφίες από άγρια βατόμουρα στο flickr Οκτωβρίου 2017 του Psinthos.net.
Βάτος (Ρούβος ο θαμνώδης)
Η βατομουριά (rubus) είναι θάμνος που βγάζει μακριές ευλύγιστες παραφυάδες οι οποίες διαθέτουν πολλά μικρά κοφτερά αγκάθια. Από μόνος του ο θάμνος είναι ένας φυσικός φράχτης και μπορεί να φτάσει μέχρι και τα τρία μέτρα ύψος. Οι βάτοι ανθίζουν την άνοιξη μέχρι και τον Ιούνιο ενώ άνθη θα δούμε ακόμα και αργότερα μέσα στο χρόνο παράλληλα με τους καρπούς. Καρποφορούν από τον Ιούνιο μέχρι τον Σεπτέμβρη, Οκτώβρη ενώ αν ο καιρός είναι καλός και οι μέρες ηλιόλουστες - ανάλογα την περιοχή - θα συναντήσουμε άγρια βατόμουρα ακόμα μέχρι και τις αρχές του χειμώνα. Τα άνθη των βάτων έχουν χρώμα άσπρο, μωβ ή ροζ.
Φυτό ανθεκτικό στο ψύχος και την παγωνιά, έχει μικρά πριονωτά φύλλα πράσινου χρώματος και μπορεί εύκολα να πολλαπλασιαστεί. Υπάρχουν διάφορα είδη βάτων (Rubus fruticosus, Rubus caesius, Rubus hirtus, Rubus ideaus), το είδος που συναντάμε στην Ψίνθο είναι ο Rubus fruticosus (Ρούβος ο θαμνώδης). Rubus Fruticosus (Ρούβος ο θαμνώδης) είναι η λατινική ονομασία του φυτού στην βοτανολογία. Μερικές από τις ονομασίες στα ελληνικά είναι μεταξύ άλλων: βάτος, άγριος βάτος, βατομουριά, άγρια βατομουριά, βάτσινα, βατσινιά, βαβατσινιά, χαμαίβατος κ.α
Στην Ψίνθο και το νησί της Ρόδου συνήθως συναντάμε άγριες βατομουριές πλάι σε ρυάκια, στις όχθες ποταμών και χειμάρρων. Σχεδόν ολόκληρη η περιοχή που διασχίζει ο χείμαρρος της Ψίνθου καλύπτεται αλλού περισσότερο και αλλού λιγότερο από άγριους βάτους. Μάλιστα όπως έχουμε γράψει και σε άρθρο της Ψινθογνωσίας παλαιότερα, για να επιβιώσουν οι χωριανοί στην περίοδο της πείνας κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Ψίνθο, έτρωγαν διάφορους καρπούς όπως τα άγρια βατόμουρα ενώ όταν και αυτά τελείωναν τις τρυφερές μύτες των άγριων βάτων που υπήρχαν σε αφθονία τότε πλάι στα ποτάμια του χωριού ! Είναι γνωστό ότι τα βλαστάρια και τα φύλλα επίσης συλλέγονται και έχουν στυφή γεύση. Καλό είναι τα βλαστάρια και τα φύλλα να συλλέγονται την άνοιξη. Τα φύλλα περιέχουν τανίνες και στυπτικές ουσίες. Το αφέψημα των φύλλων βοηθάει στα κρυολογήματα, τον βήχα, στις αιμορροΐδες και δρα ως διουρητικό ενώ ακόμα βοηθάει στην μείωση της υψηλής συγκέντρωσης σακχάρων στο αίμα. Το έγχυμα (αφού το νερό έχει βράσει και το έχουμε αφαιρέσει από τη φωτιά) με φύλλα, άνθη και τις μύτες της βατομουριάς, χρησιμοποιείται ενάντια στον ερεθισμό και τις φλεγμονές του λαιμού, των ούλων και του στόματος επίσης χρησιμοποιείται κατά της δυσεντερίας και της διάρροιας. Αν και οι βάτοι είναι ένας φυσικός φράχτης συχνά καίγονται, κόβονται ή ξεριζώνονται από τους γεωργούς και τους ιδιοκτήτες οικοπέδων προς όφελος των καλλιεργειών ή κατά το άνοιγμα των οικοπέδων. Παρακάτω σας παραθέτουμε ορισμένους λόγους για τους οποίους θα ήταν καλό να αναθεωρηθεί αυτή η πρακτική καθώς οι βάτοι και τα βατόμουρα είναι :
• Τροφή για διάφορα είδη ζώων και πουλιών
• Σημείο όπου εναποθέτουν τα αυγά τους οι πεταλούδες Panaxia quadripunctaria (όπως στην Κοιλάδα της Ψίνθου)
• Φυσικός αδιαπέραστος φράχτης
• Βότανο (αφέψημα, έγχυμα)
• Πράσινο, φυσική ομορφιά
Το φυτό είναι γνωστό επίσης από τη Βίβλο ως ο θάμνος που ο Μωυσής είδε να φλέγεται χωρίς να καίγεται, η λεγόμενη η «φλεγόμενη βάτος».
Τα άγρια βατόμουρα
Τα άγρια βατόμουρα (βάτσινα, βαβάτσινα, βατσινόμουρα) που στα ψινθενά λέγονται φάτσινα, είναι μικρά άγρια φρούτα που μας χαρίζει απλόχερα η φύση και συγκαταλέγονται στην κατηγορία των πολυδύναμων φρούτων ή αλλιώς super foods ! Οι βάτοι μας δίνουν πολυάριθμους καρπούς που συλλέγονται προσεκτικά ένας ένας με το χέρι. H ιδανική περίοδος συλλογής των καρπών είναι το διάστημα από τα μέσα Σεπτέμβρη μέχρι τέλος Οκτώβρη - ανάλογα τον καιρό. Αρχικά οι καρποί όταν είναι ακόμα άγουροι έχουν ανοιχτό έντονο πράσινο χρώμα, καθώς ωριμάζουν σταδιακά αποκτούν πορτοκαλί χρώμα που θα μετατραπεί αργότερα σε κόκκινο για να δώσει τελικά την θέση του στο κυανόμαυρο έντονο χαρακτηριστικό χρώμα, σημάδι ότι ο καρπός είναι πλέον ώριμος. Όσο πιο μαύρα είναι τα άγρια βατόμουρα τόσο πιο ώριμα είναι, προσοχή όμως ένας υπερώριμος καρπός μπορεί να έχει αλλοιωμένη γεύση. Η γεύση του ώριμου καρπού είναι γλυκιά και ευχάριστη. Κατα την συλλογή των καρπών με το χέρι πρέπει να προσέξουμε τα αγκάθια των βάτων που βρίσκονται παντού καθώς και να μην λιώσουμε τα βατόμουρα καθώς όταν ο καρπός είναι ώριμος είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος. Μπορούμε να κόψουμε το μέρος όπου βρίσκεται ο καρπός με ένα μαχαίρι ή ψαλίδι και να τα μεταφέρουμε στο σπίτι όπου προσεκτικά μπορούμε να αφαιρέσουμε τους καρπούς ευκολότερα.
Δύσκολα θα βρεθεί άνθρωπος που θα δοκιμάσει άγρια βατόμουρα και δεν θα του αρέσουν, εκτός όμως από την ωραία γεύση τα βατόμουρα έχουν πολλές θρεπτικές και αντιοξειδωτικές ιδιότητες και είναι ωφέλιμα για τον ανθρώπινο οργανισμό. Τα βατόμουρα περιέχουν βιταμίνες (Α, Β, C), είναι πλούσια σε βιταμίνη C, τανίνες και αντιοξειδωτικά (ανθοκυανίνες) επίσης σε κάλιο, φωσφόρο, μαγνήσιο και φυτικές ίνες που ως γνωστών βοηθούν στη σωστή λειτουργία του εντέρου, τη διατήρηση του φυσιολογικού βάρους ενώ συμβάλλουν και στη μείωση της χοληστερίνης. Πλούσια σε τανίνες δρουν κατά των αιμορραγιών και βοηθούν στην επούλωση πληγών. Οι ανθοκυανίνες είναι φυτικές χρωστικές με αντιοξειδωτικές ιδιότητες, ορισμένες ανθοκυανίνες αναστέλλουν την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων, περιέχουν φλαβονοειδή που δρουν κατά διάφορων μορφών καρκίνου όπως του δέρματος και του πνεύμονα. Είναι χαρακτηριστικό το έντονο χρώμα που μένει στα χέρια αν λιώσουμε ένα βατόμουρο ή στο δοχείο - πιάτο που τα έχουμε εναποθέσει. Τα ώριμα βατόμουρα (κυανόμαυρα) έχουν καθαρτική δράση ενώ τα άγουρα (πράσινα) έχουν αντιδιαρροϊκή δράση. Ακόμα περιέχουν λουτείνη που προστατεύει τα μάτια, μαγγάνιο για δυνατά οστά και φυλλικό οξύ που παίζει σημαντικό ρόλο κατά την υγιή διαίρεση και ανάπτυξη των κυττάρων. Τέλος επιστημονικές μελέτες τείνουν στο συμπέρασμα ότι τα βατόμουρα βοηθούν και την λειτουργία του εγκεφάλου προστατεύοντας τα κύτταρα του.
Τα βατόμουρα και οι διάφορες χρήσεις τους ήταν γνωστές στον αρχαίο κόσμο, στα βατόμουρα αναφέρεται ο πατέρας της ιατρικής Ιπποκράτης, ο Διοσκουρίδης που συνιστούσε το αφέψημα των μυτών του φυτού κατά των κοιλιακών νοσημάτων, των άφθων, των αιμορροΐδων κ.α. Το μάσημα των φύλλων θεωρούνταν ότι βοηθάει στο να έχουμε υγιή ούλα και οι Ρωμαίοι μάλιστα μασούσαν φύλλα βατομουριάς για να σταματήσουν την αιμορραγία των ούλων. Επίσης το ξύδι που παρήγαγαν από τα βατόμουρα το χρησιμοποιούσαν για τον βήχα, τον πονόλαιμο, ενώ χρησιμοποιούσαν ακόμα και τις ρίζες των βάτων ως στυπτικό, αντιαρθριτικό ακόμα και ως υποτασικό. Σήμερα μάλιστα υπάρχει σε διάφορα σιρόπια για τον βήχα που πωλούνται στα φαρμακεία μια ουσία που προέρχεται από τα βατόμουρα.
Από τα βατόμουρα φτιάχνεται υπέροχη μαρμελάδα, ξύδι, κρασί, αρωματικό λικέρ ακόμα και ρακή ! Τσάι φτάχνεται από τα φύλλα αλλά και από τα ίδια τα βατόμουρα (βλέπε: «Πως φτιάχνουμε τσάι από τα πρώτα άγρια βατόμουρα του φθινοπώρου»). Χρησιμοποιούνται στις συνταγές γλυκών αλλά και σαν ντεκόρ λόγω της ωραίας όψης τους. Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης τα βατόμουρα είναι αγαπημένα φρούτα των Ευρωπαίων καταναλωτών τα οποία είτε συλλέγονται από τα δάση είτε πωλούνται συσκευασμένα στα σούπερ μάρκετ, μάλιστα διάφορα είδη βάτων καλλιεργούνται και τα βατόμουρα κονσερβοποιούνται. Στην Ελλάδα που οι καιρικές συνθήκες είναι ιδανικές όπως και τα εδάφη για να αναπτυχθεί το φυτό και να καρποφορήσει, παραδόξως οι καλλιέργειες είναι ελάχιστες.
Στο διαδίκτυο μπορείτε να βρείτε πολλές συνταγές για να φτιάξετε γλυκό του κουταλιού βατόμουρο, γευστικές μαρμελάδες και να συνδυάσετε τα βατόμουρα σε διάφορα γλυκά, καθώς και οδηγίες για το αφέψημα από τα διάφορα μέρη του φυτού αν και σας συνιστούμε κάτι τέτοιο να μην το δοκιμάσετε μόνοι παρά μόνο υπό την επίβλεψη κάποιου που είναι γνώστης (βοτανολόγος) καθώς ως γνωστόν τα βότανα και τα αφεψήματα τους αν δεν χρησιμοποιηθούν σωστά έχουν και παρενέργειες, οπότε χρειάζεται πάντα προσοχή ! Οι πιο τολμηροί αν έχουν βατόμουρα σε μεγάλες ποσότητες μπορούν να παράγουν κρασί ακόμα και ρακή με απόσταξη.
Οι φωτογραφίες και τα πλάνα στο βίντεο που συνοδεύουν το άρθρο, τραβήχτηκαν από διάφορα μέρη στην όμορφη φύση της Ψίνθου όπου ευδοκιμεί το συγκεκριμένο είδος βάτου. Δείτε περισσότερες φωτογραφίες από άγρια βατόμουρα στο flickr Οκτωβρίου 2017 του Psinthos.net.
↪ Αναρτήθηκε: 20 Οκτωβρίου 2017 :: Αναγνώστηκε: 13696 φορές