Κάθε χρόνο από τα μέσα Δεκέμβρη μέχρι τον Μάρτιο στην εξοχή του χωριού κάνει την εμφάνιση του ένα άγριο φυτό με πάρα πολύ όμορφα άνθη λευκού και κίτρινου χρώματος. Στην Ψίνθο το φυτό ονομάζεται Μυρσιτζιά, τα άνθη του Μυρσίτζια και ίσως η ονομασία αυτή να προέρχεται από την ιδιαίτερη ευωδιά των άνθεων του που νιώθει κανείς όταν τα μυρίσει. Τα Μυρσίτζια της Ψίνθου που απαντώνται και σε άλλα μέρη του νησιού της Ρόδου δεν είναι άλλα από το φυτό Νάρκισσος. Πρόκειται για άγριους Νάρκισσους που βρίσκονται διάσπαρτοι σε διάφορα σημεία της όμορφης φύσης της Ψίνθου κάθε τέτοια εποχή.




Στην Ψίνθο υπάρχουν δύο είδη Νάρκισσων, ο Narcissus tazetta (Νάρκισσος ο κυπελλοφόρος) λόγω του μικρού κυπέλλου που μοιάζει να έχει στο κέντρο των άνθεων του ή το ποτηράκι όπως λένε οι ντόπιοι και ο διπλός Νάρκισσος Narcissus tazetta Flore Pleno που οπτικά μοιάζει πολύ και στον Narcissus tazetta Constantinopol που φυτρώνει σε περιοχές της ανατολικής μεσογείου. Ο Narcissus tazetta (Νάρκισσος ο κυπελλοφόρος) είναι εξαιρετικά δυσεύρετος πλέον στην Ψίνθο, λόγω της μανιώδους συλλογής του από τους ανθρώπους έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Καλό είναι να φροντίζουμε πάντα να μην καταστρέφουμε το φυτό όταν συλλέγουμε τα όμορφα άνθη του. Ο διπλός όμως Narcissus tazetta Flore Pleno (ή πιθανότατα Narcissus tazetta Constantinopol) βρίσκεται σε αφθονία ακόμα και σήμερα και είναι εξίσου όμορφος. Στο άρθρο αυτό θα δείτε πολλές φωτογραφίες αυτού του είδους διπλού Νάρκισσου.


Λίγα λόγια για τον Νάρκισσο

Νάρκισσος, μανουσάκι, ζαμπάκι, τσαμπάκι, βούτσινο, ιτσό, μυρσίτζι... είναι μερικά από τα πολλά ονόματα του Νάρκισσου σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Ο Νάρκισσος το φυτό με τα πανέμορφα άνθη, ανθίζει μέσα στον χειμώνα πριν ακόμα ανθίσουν τα λουλούδια και τα άνθη της άνοιξης. Τα σκούροπράσινα μακρόστενα φύλλα ξεκινούν από τη βάση του φυτού και πετάγονται σε δέσμη, από το κέντρο της βγαίνουν τα στελέχη των άνθεων. Θέλοντας και μη λοιπόν η ομορφιά του τραβάει το μάτι του περιπατητή μέσα στο νεκρό χειμωνιάτικο τοπίο της φύσης ενώ η μυρωδιά του είναι καθηλωτική.

Ο Νάρκισσος ανήκει στην κατηγορία των Αμαρυλλιδοειδών που περιλαμβάνει περί τα 40 είδη Νάρκισσων ! Ανήκει στην τάξη των Λιλιανθών ή Λειριανθών. Υπάρχουν διάφορα είδη Νάρκισσου, μερικά από αυτά είναι: Νάρκισσος ο κυπελλοφόρος (Narcissus tazetta), Νάρκισσος ο ποιητικός (Narcisus poeticus), Νάρκισσος ο όψιμος (Narcissus serotinus), Νάρκισσος ο εύοσμος (Narcissus odoratus), Νάρκισσος ο πολυανθής (Narcissus polyanthos), Νάρκισσος ο βουρλοειδής κ.α Ο Νάρκισσος είναι πολυετές φυτό και πολλαπλασιάζεται με βολβούς. Είναι φυτό ανθεκτικό στον παγετό όπως και στην έλλειψη νερού. Υπάρχει στην φύση σαν άγριος Νάρκισσος όμως οι βολβοί του πωλούνται και στα καταστήματα σε διάφορες ποικιλίες. Καλλιεργείται για τα ωραία άνθη του για καλλωπιστικούς λόγους στην Ευρώπη, σε περιοχές της Βόρειας Αφρικής και της Βορειοδυτικής Ασίας καθώς και για το έλαιο που παράγεται και χρησιμοποιείται στην αρωματοποιΐα.


Ο μύθος του Νάρκισσου

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ο Νάρκισσος, γιός της Νύμφης Λειριώπης και του ποταμού Κηφισού, που την εγκλώβισε στα ορμητικά νερά του (παιδί βιασμού), ήταν ένας πανέμορφος νεαρός κυνηγός, με καταγωγή από την Βοιωτία. Όταν γεννήθηκε, η μάνα του Λειριώπη πήγε στον μάντη Τειρεσία για να πάρει χρησμό. Ο μάντης πρόβλεψε ότι ο Νάρκισσος θα ζούσε μέχρι τα βαθιά γεράματα αρκεί να μη γνώριζε ποτέ τον εαυτό του. Ήταν τόσο όμορφος που τον ερωτεύτηκαν νύμφες (όπως η Ηχώ) και θνητές ακόμα και νέοι όπως ο Αμεινίας, ο Νάρκισσος όμως αδιαφορούσε εντελώς για τον έρωτα των άλλων προς αυτόν και αυτό γινόταν συστηματικά μέχρι που η Νέμεσις αποφάσισε να επέμβει τιμωρώντας τον σκληρά. Μια μέρα καθώς ο Νάρκισσος προχωρούσε μέσα στο δάσος την προσοχή του τράβηξε μια λίμνη, πλησιάζοντας, μέσα στο νερό της είδε το είδωλο του και το ερωτεύθηκε σφόδρα, μη μπορώντας να συνειδητοποιήσει ότι αυτό που έβλεπε ήταν απλώς μια εικόνα. Μέσα στους αιώνες διάφορες εκδοχές του μύθου έχουν διασωθεί από αρχαίες πηγές, ορισμένες από αυτές (σύμφωνα με την wikipedia) είναι και οι παρακάτω :

• Κάποια μέρα καθισμένος ο ωραίος Νάρκισσος κοντά σε μια πηγή είδε το πρόσωπό του στα νερά της πηγής. Στη θέα αυτή λέγεται πως τόσο πολύ θέλχθηκε, που θέλησε βυθίζοντας το βραχίονα του στο νερό να τη συλλάβει. Επειδή όμως παρά τις προσπάθειές του δεν το κατόρθωνε παρέμεινε στη θέση αυτή αυτοθαυμαζόμενος μέχρι που υπέστη μαρασμό και πέθανε. Στη θέση εκείνη μετά από λίγο φύτρωσε το ομώνυμο άνθος ως σύμβολο της φθοράς και των χθόνιων θεοτήτων.

• Ο Νάρκισσος αδιαφορώντας στον προς αυτόν έρωτα, του επίσης ωραίου νέου Αμεινία, κατέστη τελικά ο ηθικός αυτουργός στην αυτοκτονία του δεύτερου. Τότε η Νέμεσις αποφάσισε να τον τιμωρήσει σκληρά με το ίδιο πάθος, υποκινώντας τον, να δει στο νερό της πηγής την εικόνα του (το είδωλό του) και να την ερωτευθεί τόσο ώστε να πεθάνει από τον ανικανοποίητο προς εαυτόν έρωτά του.

• Ο Νάρκισσος, μετά το θάνατο της επίσης πανέμορφης δίδυμης αδελφής του Ηχούς, με την οποία και ήταν ερωτευμένος, δεν έβρισκε παρηγοριά στη δυστυχία του εκτός από το να βλέπει τον εαυτόν του στο νερό κάποιας πηγής στις Θεσπιές και να θυμάται την αδελφή του. Μέχρι που πέθανε στη θέση εκείνη από εξάντληση.

• Η γνωστότερη όμως και περισσότερο διαδεδομένη παράδοση για τον Νάρκισσο ήταν η παρακάτω που οφείλεται στον Οβίδιο (στο έργο του "Μεταμορφώσεις" ΙΙΙ 342). Σύμφωνα μ' αυτή ο ωραίος Βοιωτός νέος, απασχολημένος να θαυμάζει την καθ' όλα άριστη σωματική του διάπλαση από τις όχθες ποταμού, στα νερά αυτού, δεν έδωσε καμία προσοχή ή δεν ανταποκρίθηκε στον εκδηλούμενο έρωτα της Νύμφης Ηχούς η οποία και συνεχώς τον καλούσε. Αποτέλεσμα ήταν η μεν φωνή της Ηχούς να εξασθενεί συνέχεια σε τρόπο ώστε ν' ακούγονται μόνο οι τελευταίες συλλαβές και να σβήνει, ο δε Νάρκισσος να πεθαίνει αυτοθαυμαζόμενος στο νερό του ποταμού που το χρησιμοποιούσε ως κάτοπτρο. Οι θεοί όμως τους λυπήθηκαν και μεταμόρφωσαν τον Νάρκισσο στο όμορφο φυτό με τα υπέροχα άνθη και την Ηχώ σε φωνή, τον αντίλαλο που ακούει κανείς όταν φωνάξει στα βουνά του δάσους.

Ποια ήταν όμως η Ηχώ ;

Η Ηχώ ήταν μια από τις νύμφες του δάσους που τραγουδούσε υπέροχα, είχε υπέροχη φωνή. Ο θεός των θεών Δίας αγαπούσε να επισκέπεται τις νύμφες, όταν το αντιλήφθηκε η σύζυγος του θεά Ήρα αρχίσει να ζηλεύει και καταράστηκε την Ηχώ με αποτέλεσμα αυτή να χάσει τη φωνή της. Έτσι η Ηχώ από τότε επαναλάμβανε μόνο τις τελευταίες συλλαβές των λέξεων κάποιου άλλου που μιλούσε !


Πολλοί καλλιτέχνες εμπνεύστηκαν από τον μύθο του Νάρκισσου, ψηφιδωτά, πίνακες ζωγραφικής, αγάλματα, ποιήματα και άλλα έργα. Παρακάτω ορισμένοι διάσημοι πίνακες (Νάρκισσος του Caravaggio, Ηχώ και Νάρκισσος του John William Waterhouse, Η Λειριώπη φέρνει τον Νάρκισσο στον μάντη Τειρεσία του Carpioni Giulio) :


Επίσης το φυτό Νάρκισσος αναφέρεται και σε έναν άλλο μύθο στην ελληνική μυθολογία εκείνο της αρπαγής της Περσεφόνης. Η Περσεφόνη κόρη της Θεάς Δήμητρας έπαιζε στους αγρούς (Νύσιο πεδίο) όταν την προσοχή της τράβηξε ένας πανέμορφος ανθισμένος Νάρκισσος πλησίασε αλλά μόλις τον άγγιξε βρήκε την ευκαιρία ο άρχοντας του κάτω κόσμου Πλούτωνας άνοιξε η γή και με το άρμα του την πήρε στον κάτω κόσμο.


Αξιοπερίεργα σχετικά με το φυτό

Όπως προαναφέρθηκε από τα όμορφα άνθη του Νάρκισσου παράγεται έλαιο που χρησιμοποιείται ευρύτατα σήμερα στην παρασκευή αρωμάτων. Προσοχή όμως η μεθυστική ευωδιά των άνθεων του Νάρκισσου σε κλειστό χώρο, όταν τα άνθη που έχουμε συλλέξει είναι πολλά μπορεί να επιφέρει χαύνωση, νάρκη (νάρκωση) ! Το όνομα του μας πληροφορεί για την ιδιότητα του αυτή νάρκ-ισσος από την νάρκη ενώ η κατάληξη -ισσος φανερώνει προελληνική καταγωγή. Οι αρχαίοι Έλληνες από τα άνθη του Νάρκισσου παρήγαγαν το λεγόμενο «ναρκίσσιο μύρο» το οποίο πρέπει να είχε φαρμακευτικές ιδιότητες. Μέσα στους αιώνας οι βολβοί του φυτού χρησιμοποιήθηκαν από ορισμένους για θεραπευτικούς σκοπούς όπως η επούλωση των πληγών. Σήμερα από την έρευνα του φυτού ξέρουμε όμως ότι οι βολβοί του είναι τοξικοί και άρα δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται. Σχετικά πρόσφατα ανακαλύφθηκε ότι ο Νάρκισσος περιέχει «γαλανθαμίνη» μια ουσία που βοηθάει στην θεραπεία της άνοιας. Στη Σκωτία σήμερα συνεχίζονται οι έρευνες αν αυτή η ουσία μπορεί να παραχθεί σε ποσότητα για τη θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερ. Μάλιστα ένα είδος του φυτού (μάλλον του βουρλοειδή νάρκισσου) φέρει ήδη επίσημο όνομα Narcissus "Alois Alzheimer" (wikipedia). Μάλιστα ο Νάρκισσος συγκαταλέγεται στους επίσημους πίνακες βοτάνων. Από την άλλη πάλι σε ορισμένες αραβικές χώρες το έλαιο του Νάρκισσου χρησιμοποιείται για την θεραπεία της φαλάκρας και θεωρείται αφροδισιακό !

Όπως μας φανερώνει και ο μύθος, ο Νάρκισσος φυτρώνει συνήθως κοντά στα ποτάμια, στην Ψίνθο το ίδιο, λέγεται ότι παλαιότερα στις όχθες του πραγματικού ποταμού Κηφισού όντως φύτρωναν νάρκισσοι πριν αυτός τσιμεντωθεί. Αν και το επίσημο όνομα του φυτού στην βοτανολογία είναι Narcissus από το ελληνικό Νάρκισσος, στην αγγλική γλώσσα συνήθως όλα τα είδη Νάρκισσων αναφέρονται ως Daffodil παράφραση του Asphodel δηλαδή Ασφόδελος που όμως δεν πρέπει να συγχέεται με τον Νάρκισσο αφού είναι άλλο φυτό. Νάρκισσος, Narcissus, Daffodil, Jonquil, Μανουσάκι, Ζαμπάκι, Τσαμπάκι, Βόυτσινο, Ιτσό ή αλλιώς Μυρσίτζι στην Ψίνθο !



Δείτε περισσότερες φωτογραφίες του φυτού στο flickr του Psinthos.net.