Επιστροφή στην Αρχική Σελίδα του psinthos.net

Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»

Το φασκόμηλο (αλισφακιά, σάλβια, ελελίσφακος ή λεσφακιά) είναι ένα από τα πιο γνωστά βότανα το οποίο ξέρουμε ότι αν αποξηρανθεί μπορεί να γίνει υπέροχο τσάι. Στην Ψίνθο η συλλογή της λεσφακιάς - η ονομασία του φασκόμηλου στα ψινθενά - γίνεται κυρίως για το τσάι που φτιάχνεται από τα αποξηραμένα φύλλα της και είναι μια συνήθεια που μαθαίνεται από γενιά σε γενιά. Τα παλαιότερα χρόνια μάλιστα το τσάι λεσφακιάς στην Ψίνθο αντικαθιστούσε εντελώς το κλασσικό τσάι του εμπορίου που γνωρίζουμε σήμερα άλλωστε οι θεραπευτικές ιδιότητες του φασκόμηλου είναι πολλές ! Αυτό όμως που δεν γνωρίζουμε οι περισσότεροι όταν μιλάμε για το φασκόμηλο είναι ότι υπάρχουν πάρα πολλά διαφορετικά είδη φασκόμηλου. Το Salvia - Ελελίσφακος περιλαμβάνει περίπου χίλια είδη φασκόμηλου με πιο γνωστό το είδος Salvia officinalis - Ελελίσφακος ο φαρμακευτικός. Το είδος όμως που υπάρχει σε αφθονία στα βουνά και την εξοχή της Ψίνθου είναι το Salvia fruticosa ή αλλιώς στα αγγλικά Greek Sage δηλαδή το «Ελληνικό Φασκόμηλο» στο οποίο και θα αναφερθούμε παρακάτω ! Το ίδιο είδος αναφέρεται στην βιβλιογραφία και ως Salvia triloba (Σάλβια η τρίλοβη) λόγω των μικρών λοβοειδών φύλλων που έχει στη βάση του το φυτό ή Salvia cypria ή Salvia libanotica ή ως Salvia lobryana.

Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»
Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»
Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»

Λίγα λόγια για το ελληνικό φασκόμηλο (Salvia fruticosa)

To ελληνικό φασκόμηλο (Salvia fruticosa) είναι θεραπευτικό βότανο ανήκει στην οικογένεια Lamiaceae του γένους Salvia. Πρόκειται για πολυετή, αειθαλή υπο-θάμνο που φυτρώνει σε πολλές περιοχές της χώρας μας αλλά και διάφορες άλλες περιοχές της ανατολικής Μεσογείου από τις ακτές της Μικράς Ασίας μέχρι τη Βόρειο Αφρική και το Ισραήλ. Φύεται σε χέρσα, πετρώδη ασβεστολιθικά εδάφη και θα το συναντήσουμε όπως και στην Ψίνθο στις πλαγιές των βουνών, πλάι στα χωράφια, σε ξέφωτα μέσα στο δάσος σχεδόν παντού στην εξοχή εκεί όπου το έδαφος είναι κατάλληλο και το βλέπει ο ήλιος. Είναι ανθεκτικό στις χαμηλές θερμοκρασίες αλλά και στην ξηρασία.

Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»
Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»
Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»

Έχει φύλλα διαφόρων μεγεθών, πράσινα χνουδωτά ή γκριζοπράσινα ανάλογα την εποχή τα οποία έχουν λογχοειδές σχήμα. Στη βάση τους έχουν δύο λοβούς χαρακτηριστικό που έδωσε και το όνομα (triloba) καθώς το φύλλο φαίνεται τρίλοβο. Το καλοκαίρι τα φύλλα του γίνονται πιο ασημί στην όψη και πιο λεπτά στο σχήμα τους εξ αιτίας της έλλειψης νερού και της ζέστης. Λόγω της μεγάλης διακύμανσης του σχήματος των φύλλων του υπήρξε μεγάλη σύγχυση τα παλαιότερα χρόνια, με πολλές από τις παραλλαγές των φύλλων της Salvia fruticosa να ονομάζονται ξεχωριστά είδη όπως τα Salvia libanotica, Salvia triloba, Salvia lobryana και Salvia cypria τα οποία σήμερα όμως θεωρούνται όλα Salvia fruticosa. Η διακύμανση του μεγέθους των φύλλων εξαρτάται από τη γεωγραφική περιοχή όπου φύεται το φυτό ! Τα κλαδιά του φασκόμηλου - τα περισσότερα επίσης ελαφρώς χνουδωτά - που φέρουν τα φύλλα του μπορεί να φτάσουν σε ύψος ακόμα και τα 70 εκατοστά ενώ τα άνθη συνήθως προεξέχουν επιπλέον 20 με 40 εκατοστά. Ανθίζει την άνοιξη, τα άνθη είναι χρώματος ροζ ή ρόδινα ή σχεδόν ιώδη και προσελκύουν πολλές μέλισσες και άλλα διάφορα έντομα.

Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»
Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»
Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»

Τσάι από ελληνικό φασκόμηλο (Salvia fruticosa)

Από τα αποξηραμένα φύλλα του φυτού μπορεί κανείς να απολαύσει το υπέροχο τσάι που είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο για τον οργανισμό. Επειδή το τσάι φασκόμηλου έχει πικρή γεύση και σε κάποιους μπορεί να μην αρέσει, μπορούμε να προσθέσουμε λίγο μέλι ή ζάχαρη. Μπορείτε να δείτε την διαδικασία στο βίντεο που ακολουθεί :


Βέβαια επειδή πρόκειται για βότανο οι κούπες με λεσφακιά που καταναλώνουμε πρέπει πάντα να είναι μετρημένες. Όπως αναφέρεται στην wikipedia σε σχετικό λήμα για το συγγενικό είδος Salvia officinalis, η του χρήση πρέπει να γίνεται με σύνεση γιατί υπάρχουν περιπτώσεις δηλητηρίασης από υπερβολική χρήση που οφείλεται κυρίως στην ουσία θουγιόνη που υπάρχει στο φυτό. Αυτή η χημική ουσία μπορεί να προκαλέσει επιληπτικές κρίσεις, βλάβες στο συκώτι και το νευρικό σύστημα. Σύμφωνα με τα επιτρεπτά όρια θουγιόνης που ορίζει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) δεν πρέπει να καταναλώνονται περισσότερα από 7-12 (ή με άλλη έρευνα 2-20) αφεψήματα φασκόμηλου την ημέρα. Αν όμως η χρήση του γίνεται συνετά, μέσα στα επιτρεπτά όρια τότε το τσάι είναι θεραπευτικό όπως θα δούμε παρακάτω.

Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»
Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»
Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»

Που κάνει καλό και ποιοι δεν πρέπει να το χρησιμοποιούν

Το αφέψημα φασκόμηλου βοηθάει στα κρυολογήματα και στον πυρετό, στους ρευματισμούς, στην κυκλοφορία του αίματος, μειώνει την εφίδρωση, διώχνει τα αέρια, τονώνει το νευρικό σύστημα και κάνει καλό στην μνήμη. Ως αφέψημα ακόμα χρησιμοποιείται και για γαργάρες αφού βοηθάει στις λοιμώξεις του φάρυγγα, όταν έχουμε ερεθισμένο λαιμό, στο βράχνιασμα, στην καταπολέμηση των άφτρων και γενικά στις μολύνσεις του στόματος και των ούλων. Επίσης το αφέψημα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για να λούσουμε τα μαλλιά μας καθώς κάνει καλό σε θέματα τριχόπτωσης, ενώ καθυστερεί το άσπρισμα των μαλλιών. Το φασκόμηλο βοηθάει και σε γυναικολογικά προβλήματα (προβλήματα περιόδου, εμμηνόπαυση). Ακόμα βοηθάει αν τρίψουμε τα πράσινα φύλλα του φυτού σε σημεία όπου μας έχουν τσιμπήσει έντομα. Προσοχή όμως, δεν πρέπει να χρησιμοποιείται από υπερτασικούς, διαβητικούς, άτομα που πάσχουν από επιληψία ή έχουν καρδιαγγειακές παθήσεις, μικρά παιδιά και εγκύους και ειδικά όσες θηλάζουν καθώς σταματά το μητρικό γάλα !

Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»
Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»
Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»

Το φασκόμηλο περιέχει πικρές διτερπενοειδείς ουσίες, πτητικό έλαιο, θυϊόνη, ταννίνες, φλαβονοειδή, φαινολικά οξέα, κινεόλη, θουγιόνη, σαλβιόλη και τανασετόνη. Σύμφωνα με την wikipedia, το ελληνικό φασκόμηλο αντιπροσωπεύει το 50 ώες 95% του αποξηραμένου φασκόμηλου που πωλείται στη Βόρεια Αμερική ενώ σήμερα καλλιεργείται εμπορικά για το αιθέριο έλαιο του. Ακομα χρησιμοποιήται ως θυμίαμα σε διάφορες θρησκευτικές μουσουλμανικές τελετές για νεογέννητα παιδιά, σε γάμους και σε κηδείες. Μια νεότερη διασταύρωση μεταξύ των ειδών Salvia fruticosa και Salvia officinalis που αναπτύχθηκε στη Μέση Ανατολή ονομάζεται «ασημένιο φύλλο φασκόμηλο» ή Salvia "Newe Ya'ar" και χρησιμοποιείται ευρέως στη μαγειρική.

Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»
Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»
Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»

Στην χώρα μας το φασκόμηλο έχει μακρά παράδοση καθώς εκτιμάται για την ομορφιά, τη θεραπευτική και φαρμακευτική του αξία, τη μαγειρική χρήση καθώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πολλές συνταγές φαγητών και την μελισσοκομική του αξία. Η χρήση της φασκομηλιάς που σήμερα βλέπουμε στην Ψίνθο είναι πανάρχαια αφού το είδος Salvia fruticosa (Το ελληνικό φασκόμηλο) απεικονίζεται σε μια μινωική τοιχογραφία γύρω στο 1400 π.Χ. στην Κνωσό ! Εικάζεται μάλιστα πως οι αρχαίοι Έλληνες και οι Φοίνικες έφεραν για πρώτη φορά το φυτό στην Ιβηρική χερσόνησο όπου ακόμα και σήμερα πληθυσμοί αυτών των εισαγόμενων φυτών βρίσκονται σε ορισμένες παράκτιες περιοχές.

Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»
Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»
Λεσφακιά το φασκόμηλο της Ψίνθου «Salvia fruticosa» και το «ελληνικό τσάι»

Σχετικά με τα «μήλα» του φασκόμηλου

Το φασκόμηλο αναπτύσσει συχνά μικρά σφαιρίδια που όπως και στην Ψίνθο, ονομάζονται «μήλα». Αυτά τα «μήλα» ξεφλουδίζονται και τρώγονται όταν είναι ακόμα μαλακά και πράσινα. Είναι αρωματικά, ζουμερά και νόστιμα. Οι παλαιότεροι κάτοικοι του χωριού αναφέρουν πως τα έτρωγαν συχνά ως παιδιά. Σήμερα οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει ότι τα «μήλα» στην φασκομηλιά Salvia fruticosa δημιουργούνται από ένα είδος σφήκας του γένους Cynipid gall wasp !

* ΠΡΟΣΟΧΗ : Δεν πρέπει να καταναλώνετε ή να χρησιμοποιείτε βότανα σε καμία περίπτωση τα οποία δεν γνωρίζετε ! Μην το επιχειρήσετε ! Ο ασφαλέστερος τρόπος για να γνωρίσει κάποιος τα βότανα είναι να συμβουλευτεί έναν ειδικό, κάποιον που πραγματικά γνωρίζει για να του δείξει διαφορετικά ρισκάρετε την υγεία σας. Το άρθρο έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα.

↪ Αναρτήθηκε: 23 Ιανουαρίου 2021 :: Αναγνώστηκε: 2630 φορές